စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးပညာနှင့် နိုင်ငံတကာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး တက္ကသိုလ်များ (အပိုင်း-၁၉) ၊ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံး စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတက္ကသိုလ်များ စံသတ်မှတ်ခြင်း

အနာဂတ် ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံ စိုက်ပျိုးမွေးမြုရေးအဆင့်မြင့်ပညာ (Tertiary Education in Agriculture) သင်ကြား၊ သုတေသနပြုမှုကို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန်အတွက် ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းအလိုက် တက္ကသိုလ်၊ ကောလိပ်များ (အဟောင်း၊ အသစ်) တွင် စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးဆိုင်ရာ လက်မှတ်ရသင်တန်း (Certificate Courses)၊ ဒီပလိုမာ (Diploma Programs)၊ ဘွဲ့ကြို၊ ဘွဲ့လွန် (Under-graduate -  and Post-graduate – M.Sc./PhD. Programs) သင်တန်းများ ထူထောင်ရာတွင်   ပထမဦးစွာ ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်း တက္ကသိုလ်များ (World Top Universities) တွင် နိုင်ငံတကာက ကျင့်သုံးတိုင်းထွာလျက် ရှိသော စံပေတံ/ မှတ်ကျောက် (Criteria) များဖြင့် တိုင်းထွာနေပုံကို လေ့လာသင့်ပါသည်။ 

ကမ္ဘာ့နာမည်ကြီး တက္ကသိုလ်များ အဆင့်အတန်း (Popular World University Ranking Systems) တိုင်းထွာရာတွင် ဆောင်ရွက်နေသော နာမည်ကြီး အဖွဲ့အစည်း များစွာရှိပါသည်-    

(က) ကျူအက်စနစ် (QS – Quacquarelli Symonds World University Ranking System) ဥပမာ - အလုပ်ခန့်ထားမည့် ကုမ္ပဏီ၊ အဖွဲ့အစည်းများက အသိအမှတ်ပြု၊ ဂုဏ်သတင်းကြီးတက္ကသိုလ်များ (For Employers Reputation) အတွက် အသုံးများ

(ခ) တီအိပ်အီး စနစ် (THE - Time Higher Education World University Ranking System) ဥပမာ - သုတေသန အဓိကထားပြုလုပ်သော တက္ကသိုလ်များ (For Research-Intensive Universities) အတွက် အသုံးများ

(ဂ) ရှန်ဟိုင်းစနစ် (Shanghai Ranking System or ARWS – Academic Ranking of World Universities) ဥပမာ -သုတေသန အဓိကထားပြုလုပ်သော တက္ကသိုလ် များ (For Research-Intensive Universities) အတွက်အသုံးများ

(ဃ) အမေရိကန် အကောင်းဆုံးတက္ကသိုလ်စနစ် (Best Global Universities Ranking System based on US News and World Reports) ဥပမာ - ဘက်ပေါင်းစုံမှ အကဲဖြတ်ခြင်း (For Comprehensive Metrics) အတွက် အသုံးများ

(င) စီဒဗလျူယူအာစနစ် (CWUR – Centre for World university Ranking System) 

(စ) လိတ်ဒန်း စနစ် (Leiden Ranking)

(ဆ) တက္ကသိုလ် အင်တာနက်ကွန်ယက်ကိုကြည့်ရှူသော ဝက်ဘိုမက်ထရစ်စနစ် (Webometrics System – Ranking based on Web of Universities) ဥပမာ - တက္ကသိုလ်မှ အင်တာနက်ပေါ်တွင်တင်ထားသော အခြေအနေ (For Web Presence) အတွက်အသုံးများ

(ဇ) ရာယူအာ - ရောင်းတက္ကသိုလ် စနစ် (RUR – Round University Ranking System) စသည်တို့ဖြစ်ကြပါသည်။

တခြား စနစ်များလည်း ရှိပါဦးမည်။ သို့သော် QS, THE, Shanghai  စနစ်တို့သာအသုံးများကြပါသည်။

ယေဘူယျစံ သတ်မှတ်ချက်များ (General Key Criteria)

(၁) ပညာရပ်ဆိုင်ရာ နာမည်ဂုဏ်သတင်းမွေးခြင်း (Academic Reputation) တက္ကသိုလ်များ၏ အသက်ဖြစ်သော သင်ကြားရေး (Teaching) နှင့် သုတေသန (Research) ပိုင်းဆိုင် ရာတွင်နာမည်ကြီးနေခြင်း၊ 

(၂)  အလုပ်အကိုင်ဆိုင်ရာ နာမည်ဂုဏ်သတင်းမွေးခြင်း (Employer Reputation)  ဤတက္ကသိုလ် ကျောင်းဆင်းများကို အလုပ်အကိုင်ခန့်ထားမည့် အဖွဲ့အစည်း၊ ကုမ္ပဏီများက ကျေနပ်ခြင်း၊ ဦးစားပေး အလုပ်ခန့်ထားခြင်း (Priority Employment) စသည် တို့ဖြစ်ပါသည်။

(၃) သုတေသနရလဒ်များနှင့် ထိရောက်မှု (Research Output and Impact) တက္ကသိုလ်၏ သုတေသနများက နိုင်ငံတကာအသိအမှတ်ပြုဂျာနယ်များတွင် ဖော်ပြခံရမှု အရေအတွက် (Number of research papers published in reputable Journals)၊ တက္ကသိုလ်ရှိ ဆရာ/ဆရာမများ၊ သုတေသီများ၊ ကျောင်းသား/သူများ၏ သုတေသနများ/ စာစောင်များကို ပြင်ပသုတေသီများက ကိုးကားမှု အရေအတွက် (Citations per faculty)၊ သုတေသန အတွက် ပြင်ပမှရရှိသော သုတေသနရန်ပုံငွေ (Amount of External Funding secured for Research Projects) အစရှိသည်တို့နှင့် တိုင်းတာပါသည်။

(၄) တက္ကသိုလ်ရှိ ဆရာ/ဆရာမများ၊ သုတေသီများ၏ အရည်အချင်းမြင့်မားမှု (Faculty Quality) တက္ကသိုလ် ဆရာ/ဆရာမများ နိုလ်ဘယ်ဆု (Noble Prizes) ရွေတံဆိပ်/သက်ဆိုင်ရာ ဘာသာရပ် (Gold/Field medals) စသည်များ ဆုရရှိမှု (Achievements of faculty members)၊ ဆရာ/ကျောင်းသား အချိုးနည်းမှု (Faculty-to-Student ratio) တနည်းအားဖြင့် ဆရာ/ဆရာမ၊ သုတေသီများ များပြားပြီး ကျောင်း/သူ အနည်းငယ်မျှကို သင်ကြား၊ ကြီးကြပ် ကွပ်ကဲနိုင်မှုတို့နှင့် နှိုင်းယှဉ်တင်ပြကြပါသည်။

(၅) ကျောင်းသား/ကျောင်းသူများ၊ဘွဲ့ရများ၏အကျိုးရလဒ်(Student Outcomes) ဘာသာရပ်ပေါင်းစုံဘွဲ့ရများစွာမွေးထုတ်ပေးနိုင်မှု၊ နိုင်ငံတော် ၏ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် အလုပ်လုပ်ရာတွင် အရေးတစ်ကြီး လိုအပ်လျက်ရှိသော ပညာရပ်များ၊ ဘာသာရပ်များ မွေးထုတ်ပေးနိုင်မှု (Graduation rates and Employment outcomes of Graduates)၊ ဘွဲ့ရ ကျောင်းသား ဟောင်းများ၏ တက္ကသိုလ်အပေါ် ပြန်လည်အားကိုးရမှု (Alumni Network Strength and its influence globally) စသည်တို့ဖြစ်ပါသည်။

(၆) အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု (Internationalization) တက္ကသိုလ်တွင် နိုင်ငံတကာကျောင်းသားများနှင့် ပညာရှင်များ လာရောက်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင်မှု အရေအတွက် (Propotion of international students and faculty)၊ နိုင်ငံတကာတက္ကသိုလ် အချင်းချင်း ဆက်သွယ်ဆောင်ရွက်မှု (Global partnerships, Exchange Programs and Cross-border Collaboration) စသည်တို့ဖြစ်ပါသည်၊

(၇) တက္ကသိုလ်၏အဆောက်အဦများ၊ မြေနေရာအကျယ်အဝန်း၊ သုတေ သနအတွက် အထောက်အပံ့များ (Infrastructure) စာကြည့်တိုက်၊ ဓာတ်ခွဲခန်း၊ အားကစားကွင်းများ စသည့် တက္ကသိုလ်ဝင်း အရည်အသွေးကောင်းမွန်မှု (Quality of Campus Infra-structure including libraries, laboratories and sport facilities)၊ တီထွင်ဖန်တီးမှုအတွက် အားပေးမှု၊ နည်းပညာအသစ်များအတွက် တက္ကသိုလ်အတွင်း ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားမှု (Investment in New Technology and Support for Innovation) စသည်တို့ဖြစ်ပါသည်။

(၈) အားလုံးပူးပေါင်းပါဝင်ပေးနိုင်မှုနှင့် အားလုံးအသုံးပြုနိုင်မှု (Inclusivity and Accessibility) ကျောင်းသား/ကျောင်းသူများအတွက် ပညာသင်ထောက်ပံ့ကြေးနှင့် ငွေကြေးထောက်ပံ့မှုမျိုးစုံကို လူမျိုး၊ ဘာသာမရွေး မခွဲခြားဘဲ ထောက်ပံ့နိုင်ရေး (Efforts to support students from diverse background including scholarships and financial aid)၊ ကျားမတန်းတူရရှိမှုနှင့် လူနည်းစုအပါအဝင် အားလုံး အခွင့်အရေး သာတူညီမျှရရှိစေမှု (Gender balance and support for underrepresented groups) စသည်တို့ပါဝင်ပါသည်။

(၉) တက္ကသိုလ်များက ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲစေမှု၊ ဒေသတွင်း လူမှုတာဝန်များပါ တာဝန်ယူနိုင်မှု (Sustainability and Social Responsibility) ကုလသမဂ္ဂက ထုတ်ပြန်ထားသော ရေရှည် တည်တံ့ခိုင်မြဲစေမှု ၁၇-ချက်ကို တက္ကသိုလ်များမှ အကူအညီရရှိနိုင်မှု (University’s Contribution to Societal Well-being and Sustainable Development Goals - SDGs)၊ ဒေသလူထုပူးပေါင်းပါဝင်နိုင်မှုနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် မပျက်စီးအောင် ထိန်းသိမ်းနိုင်မှု (Initiatives in Community Engagement and Environmental Sustainability) စသည်တို့ ပါဝင်ပါသည်။ 

(၁၀) အထူးပြု ဘာသာရပ်အလိုက် နာမည်ကျော်၊ လူကြိုက်များ၊ ထူးချွန်စွာ စွမ်းဆောင်နိုင်မှု (Specialized Ranking) စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး (Agri-culture)၊ အင်ဂျင်နီယာ (Engineering)၊ ဆေးပညာ (Medicine)၊ စီးပွားရေး၊ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေး (Business) စသည့်ပညာရပ်များတွင် တက္ကသိုလ် တစ်ကျောင်းချင်းအလိုက် သီးသန့်နာမည်ကျော်ကြားမှု စသည်တို့ ဖြစ်ပါသည်။ 

အထက်ပါစံသတ်မှတ်ချက်များအရ - စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးတွင် ကမ္ဘာ့ ထိပ်တန်းရောက်နေသော တက္ကသိုလ် ၅ ကျောင်းကို စံသတ်မှတ်ချက်များနှင့် ညီ၊ မညီ ဆွေးနွေးကြည့်ပါမည်။

(၁)  ဗာဂန်နီဂန် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသုတေသန တက္ကသိုလ်၊ နယ်သာလန်နိုင်ငံ (Wageningen University & Research – WUR, The Netherlands) 

ဤတက္ကသိုလ် အကြောင်းဆောင်းပါးကို ၂၀၂၄-ခုနှစ် ဇွန် ၁၅ ရက် နှင့် ဇူလိုင် ၁ ရက် ထုတ်The Agribiz News (Epaper 12, 13) စာမျက်နှာ ၁၀ နှင့် ၆ တွင် ရေးသားခဲ့ပြီး ဖြစ်ပါသည်။ ကျွန်တော် အငြိမ်းစားယူခါနီး ပါမောက္ခ ချုပ်ဘဝ ၂၀၁၈-ခုနှစ် ဇွန်တွင် ရေဆင်းစိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်နှင့် တက္ကသိုလ်အချင်းချင်း အပြန်အလှန် ဆရာ၊ ကျောင်းသား စေလွှတ်၊ သုတေသနပြု၊ အကူအညီပေးရေး (MoU) သွားရောက် လက်မှတ်ထိုးခဲ့ရသော တက္ကသိုလ် လည်းဖြစ်ပါသည်၊ ဤတက္ကသိုလ်၊ ဘာကြောင့် ပထမဖြစ်သည်ကို သုံးသပ် ကြည့်ရအောင်ပါ၊

(၁-က) ဗာဂန်နီဂန် တက္ကသိုလ်နှင့်သုတေသနဌာနကို ၁၉၉၇-ခုနှစ်တွင်ပေါင်းစည်း (Merging University and Research Institute) ခဲ့ပါသည်။ သုတေသန ပညာရှင်နှင့် တက္ကသိုလ်က ဆရာများက ပေါင်းစည်းမှုစွမ်းအား (Synergistic Effect)ရရှိကာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး (Agriculture)၊ အစားအစာ (Food) နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်သိပ္ပံ (Environmental Science) တို့ ကိုစုပေါင်း သင်ကြား၊ သုတေသနပြုမှုက ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်း တက္ကသိုလ်အဖြစ်သို့ ရောက်အောင် တွန်းပို့ လိုက်ပါတော့သည်။

(၁-ခ)     ဗာဂန်နီဂန်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသား/ကျောင်းသူ အရေအတွက် ၂၀၂၄ခုနှစ် ၁၃၅၆၄ ဦး (ပါရဂူဘွဲ့မပါ၊ နိုင်ငံတကာ ကျောင်းသား/သူ   ၃၇၁၇ ဦး အပါအဝင်) ရှိနေပါသည်၊ ပထမဘွဲ့ /ဘွဲ့ကြို (Bachelor – B.A./B.Sc.) ကျောင်းသား/ကျောင်းသူက ၅၆၆၁ ဦးသာရှိပေမယ့် မဟာသိပ္ပံကျောင်းသား/ကျောင်းသူ(M.Sc./M.Agr.Sc.)၇၂၈၄ ဦး၊ပါရဂူ ကျောင်းသား/ကျောင်းသူ ၂၄၄၀ (၂၀၂၃)၊ စုစုပေါင်း ဘွဲ့လွန်ဦးရေ ၉၇၂၄ ဦး (ဘွဲ့လွန်/ဘွဲ့ကြို အချိုး ၆၃%/ ၃၇%)  ရှိနေခြင်းက တက္ကသိုလ်ထိပ်ဆုံးက ရောက်နေခြင်း ဒုတိယ အချက်ဖြစ်နေပါသည်။

(မြန်မာနိုင်ငံ တက္ကသိုလ်များတွင် ဘွဲ့လွန်ကျောင်းသား ဦးရေက ဘွဲ့ကြို ကျောင်းသား အရေအတွက်ထက် များနေသည့် တက္ကသိုလ်တစ်ကျောင်းမှရှိနေမည်မထင်ပါ) ဘွဲ့လွန်ကျောင်းသား များနေရခြင်းက အရည် အချင်းမီ သုတေသန (Quality Research)၊ အရည်အချင်းမီ ဂျာနယ် စာတန်းများ (Qulity Publications)၊ နိုင်ငံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန် အကျိုးပြု မူဝါဒများစွာ ရရှိစေပါသည်။

တက္ကသိုလ် တစ်ကျောင်းလုံး ပါမောက္ခ ၂၃၄ ဦးအထိရှိပါသည်။ (ကမ္ဘာ့ အကောင်းဆုံး ဖြစ်သော ဟားဗတ်တက္ကသိုလ် (Harvard University) တွင် ပါမောက္ခပေါင်း ၂၄၀၀ ကျော် ရှိပါသည်) ကျွန်တော်တို့ စိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်တွင် ယခုတော့ ပါမောက္ခ ၃၀ ဦးလောက် ရှိပြီဟုပြောပါသည်။ ကျွန်တော်တို့ကျောင်းသားဘဝက ဌာနကြီး ၅ ခုမှ ပါမောက္ခ ၅ ဦးပဲ ရှိပါသည်၊ စိုက်ပျိုးစီးပွားရေးပညာဌာနမှ ဆရာကြီး ဒေါက်တာ စိုင်းမြင့်လွင်ပင် ဖွဲ့စည်းပုံမရှိ၍ အငြိမ်းစားယူသည်အထိ ပါမောက္ခ ဖြစ်မသွားခဲ့ရပါ။ အစိုးဖွဲ့စည်းပုံခန့်တက္ကသိုလ်နှင့် မိမိဘာသာ လွတ်လပ်စွာရပ်တည်နေသော တက္ကသိုလ် (Autonomous University) ဤမှာ ကွာခြား သွားပါပြီ။

(၁-ဂ)     ဗာဂန်နီဂန်တက္ကသိုလ်မှ ဘွဲ့ပေးသော အစီအစဉ် ပထမ သိပ္ပံဘွဲ့ (20 BSc Programs) ၂၀ ခု၊ မဟာသိပ္ပံ (31 MSc Programs) ၃၁ ခုနှင့်တစ်ကမ္ဘာလုံးကို အဝေးမှသင်ပေးသော (49 Massive Open online courses) ၄၉ ခု အထိအောင် ရှိပြီး နှစ်စဉ်လည်း ဘွဲ့ပေးသော အစီအစဉ် အသစ်တွေ ထပ်မံတိုးချဲ့လျှက်ရှိပါသည်။ အားကျ အတုယူရပါမည်။

(၁-ဃ)  ဗာဂန်နီဂန်တက္ကသိုလ်တွင် မဟာဌာန/အုပ်စုကြီး (Faculty/Chair Group) ၅ ခု ရှိပါသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးနည်းပညာနှင့်အစားအစာသိပ္ပံများ (Agrotechnology and Food Sciences) အုပ်စု ၂၀ ခု၊ မွေးမြူရေးသိပ္ပံ (Animal Sciences) အုပ်စု ၁၂ ခု၊ ပတ်ဝန်းကျင် သိပ္ပံများ (Environmental Sciences) အုပ်စု ၂၂ ခု၊ အပင်သိပ္ပံများ (Plant Sciences) အုပ်စု ၂၀ ခု၊ လူမှုရေးသိပ္ပံများ (Social Sciences) ၂၁ ခု ရှိပါသည်။ 

(ရေဆင်းရှိ တက္ကသိုလ် ၃  ခု၊ သုတေသနဌာန ၃ ခု ပူးပေါင်းပြီး (Cluster Systems) သင်ကြား/သုတေသန တွဲဖက်လုပ်ဆောင်ပါက ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံရှိ တက္ကသိုလ်များနှိုင်းယှဉ်မှုမှာ  ထိပ်ဆုံးသို့ ရောက်သွားနိုင်ပြီး အနည်းဆုံး ကမ္ဘာမဟုတ်တောင် အရှေ့တောင် အာရှနိုင်ငံများ ထဲတွင် နာမည်ရလာပါလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်မိပါသည်)

(၁-င)    ဗာဂန်နီဂန်တက္ကသိုလ်မှ ဝန်ထမ်း (Wageningen University Employees) ၃၅၈၈ ဦး၊ ဗာဂန်နီဂန် သုတေသနမှ ဝန်ထမ်း (Wageningen Research Employees  ) ၃၄၅၆ ဦး စုစုပေါင်း ၇၀၄၄  ဦး လက်ရှိတာဝန် ထမ်းဆောင်လျက်ရှိပါသည်။ 

(၁-စ)     စုစုပေါင်းဘတ်ဂျက် ၉၁၄ မီလီယမ်ယူရို ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် တက္ကသိုလ်ဘက် အသုံး  ၄၉၅ မီလီယမ်ယူရို ၌   နယ်သာလန်အစိုးရက တိုက်ရိုက် ၃၀၇ မီလီယမ်ယူရို၊ သွယ်ဝိုက် ၃၈မီလီယမ် ယူရိုသာရှိပြီး ၆၉ ရာ ခိုင်နှုန်း ကျန်ရန်ပုံငွေများမှာ ပုဂ္ဂလိက၊ ကျောင်းလခ၊ အခြားရန်ပုံငွေ ကရရှိပါသည်။ သုတေသနဘက်အသုံး ၄၁၉ မီလီယမ်ယူရို၌ နယ်သာလန် အစိုးရက အဓိက အသုံး ၃၉ မီလီယမ်ယူရို၊ သုတေသနအစီအစဉ် ၁၂၆ မီလီယမ် ယူရို သာရရှိပြီး (၃၉ ရာခိုင်နှုန်း ကျန်ရန်ပုံငွေများမှာ နိုင်ငံတကာသုတေသန ရန်ပုံငွေနှင့် အခြားရန်ပုံငွေများမှ ရရှိပါသည်။

သူတို့ကြွားထားသည့် ပါရဂူ ကျောင်းသား/ကျောင်းသူ သုတေသနမှန်ခြံကြီးကလည်း ၁၀ ဧက ပတ်လည်လောက် ရှိနေပါသည်။ စမ်းသပ်သုတေသန ပြုရာ နေရာများကို ကားနဲ့သွားမှသာ ရပါသည်။

(၁-ဆ) သုတေသနစာတမ်းထုတ်ဝေမှုများ (Research Publications) ၂၀၂၃-ခုနှစ် တက္ကသိုလ် (Wageningen University) တစ်ကျောင်းလုံး ၂၉၄၄ စာစောင်၊ သုတေသနဌာန (Wageningen Research) မှ ၇၃၆ စာစောင် (စုစုပေါင်း ၃၆၈၀) ပေါင်း ထုတ်ဝေခဲ့ပါသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ တက္ကသိုလ်များတွင် အရည်အသွေးပြည့် သုတေသနစာတမ်းများကို အရည်အချင်းရှိ၊ ဆရာ/ ဆရာမများနှင့် ဘာသာရပ်ပေါင်းစုံ ဘွဲ့ကြို/ဘွဲ့လွန် ကျောင်းသား/ကျောင်းသူ အရေအတွက် များလာပါက နိုင်ငံတော်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို တိုက်ရိုက်အထောက်အကူ ဖြစ်စေမည့် လက်ရှိတောင်သူဦးကြီးများ တွေ့ကြုံနေရသည့် စိုက်ပျိုး၊မွေးမြူရေးဆိုင်ရာပြဿနာများကို သုတေသန ပြုလုပ်ရင်း အဖြေရှာဖွေနိုင်ပါမည်။

ဒေါက်တာမျိုးကြွယ်

(စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ကမ္ဘာ့ထိပ်တန်းရောက် တက္ကသိုလ်များအကြောင်း ဆက်လက် ရေးသား ဆွေးနွေးပါမည်)