စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးပညာနှင့် နိုင်ငံတကာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး တက္ကသိုလ်များ (အပိုင်း-၇)
(ဂ-၅) ရေရှည်တည်တံ့ခိုင်မြဲမှုနှင့် အုပ်ချုပ်မှုဆိုင်ရာပညာ အသင်းအဖွဲ့ (Sustainability Governance) များအောက်တွင် ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာမူဝါဒ (Environmental Policy) အဖွဲ့၊ ဥပဒေ (Law)၊ ပြည်သူ့ရေးရာစီမံခန့်ခွဲမှုနှင့်မူဝါဒ (Public Administration and Policy) တို့ပါဝင်ပါသည်။
(ဃ) မွေးမြူရေးသိပ္ပံများ (Animal Sciences) အုပ်စုအောက်တွင်ဘာသာရပ် အစုအဝေး (Cluster/Group) ၃ ခုရှိပါသည်။
(ဃ-၁) အနာဂတ်အစားအစာတွင် တိရစ္ဆာန်များ၏ ကဏ္ဍ (Animals in Future Food Systems and Society) များအောက်တွင် တိရစ္ဆာန်ဇီဝဖြစ်စဉ် ဆီလျော်မှု (Animal Adaptation Physiology) အဖွဲ့၊ တိရစ္ဆာန်အာဟာရပညာ (Animal Nutrition)၊ နှင့် တိရစ္ဆာန် ထုတ်လုပ်မှုစနစ်များ (Animal Production Systems) ပါဝင်ပါသည်။
(ဃ-၂) ဗီဇဗေဒ အလေ့အထများ အုပ်စု (Epi-Genetics) များအောက်တွင် တိရစ္ဆာန်ဗီဇဗေဒနှင့် မျိုးသစ်မွေးမြူရေး (Animal Breeding and Genetics) အဖွဲ့၊ လက်ခံအကောင်နှင့် ဇီဝဆက်သွယ်မှု (Host-Microbe Interactions)၊ ကုသရေးဆိုင်ရာ နှင့် ကူးစက်ရောဂါ ပြန့်ပွားခြင်းနှင့် ကာကွယ်ခြင်း ဆိုင်ရာပညာ (Quantitative Veterinary Epidermiology) တို့ဖြစ်ပါသည်။
(ဃ-၃) တိရစ္ဆာန်ဇီဝဗေဒ စုပေါင်း လေ့လာသော အုပ်စု (Integrative Animal Biology) များအောက်တွင် ငါး၊ ပုစွန်နှင့် ရေလုပ်ငန်း ပညာ (Aquaculture and Fisheries) အဖွဲ့၊ အပြုအမူဆိုင်ရာ ဂေဟဗေဒအဖွဲ့ (Behavioral Ecology)၊ ဆဲလ်ဇီဝဗေဒနှင့် ကိုယ်ခံအားကောင်းစေမှုပညာ (Cell Biology and Immunology) အဖွဲ့၊ သုတေသနဆိုင်ရာ သတ္တဗေဒ (Experimental Zoology)၊ လူနှင့်တိရစ္ဆာန်ဇီဝကမ္မဗေဒ (Human and Animal Physiology) နှင့် ပင်လယ်ရှိ ရေသတ္တဝါများ ဂေဟဗေဒ (Marine Animal Ecology) တို့ဖြစ်ပါသည်။
(င) ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာသိပ္ပံများ (Environmental Sciences) အုပ်စုကြီးအောက်တွင်အောက်ပါအဖွဲ့များပါဝင်ပါသည်။
(င-၁) လေထုအရည်အသွေးနှင့် ကမ္ဘာ့လေထု ဓာတုဗေဒ (Air Quality and Atmosphere Chemistry)
(င-၂) ရေနေသတ္တဝါဂေဟဗေဒနှင့် ရေအရည်အသွေးစီမံခန့်ခွဲခြင်း (Aquatic Ecology and Water Quality Management)
(င-၃) လူမှုပထဝီပညာ (Cultural Geography)
(င-၄) ပတ်ဝန်းကျင်စနစ်ဆန်းစစ်ခြင်း (Environmental Systems Analysis)
(င-၅) သစ်တောနှင့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးမူဝါဒ (Forest and Nature Conservation Policy)
(င-၆) သစ်တောဂေဟဗေဒနှင့် စီမံခန့်ခွဲမှုပညာ (Forest Ecology and Forest Management)
(င-၇) မြေဆီလွှာအချက်အလက်နည်းပညာသိပ္ပံ (Geo-information Sciences)
(င-၈) ဇလဗေဒနှင့်ရေစီမံခန့်ခွဲမှု (Hydrology and Quantitative Water Management)
(င-၉) မြေအလှဆင်ခြင်းပညာ (Landscape Architecture)
(င-၁၀) မိုးလေဝသပညာ (Meteorology)
(င-၁၁) အပင်ဂေဟဗေဒနှင့် သဘာဝအရင်းအမြစ်များ ထိန်းသိမ်းရေးပညာ (Plant Ecology and Nature Conservation)
(င-၁၂) စိုက်ပျိုးရေးတွင်အဝေးမှအာရုံခံသောနည်းပညာ (Remote Sensing in )
(င-၁၃) အရင်းအမြစ်ဆိုင်ရာဂေဟဗေဒ (Resource Ecology)
(င-၁၄) မြေဆီလွှာဇီဝဗေဒ (Soil Biology)
(င-၁၅) မြေဆီလွှာဓာတုဗေဒနှင့် မြေဆီလွှာအရည်အသွေးများ (Soil Chemistry and Chemical Soil Quality)
(င-၁၆) မြေဆီလွှာ ပထဝီဝင်နှင့် မြေယာအလှပညာ (Soil Geography and Landscape)
(င-၁၇) မြေဆီလွှာရူပဗေဒနှင့် မြေယာထိန်းသိမ်းရေး (Soil Physics and Land Management)
(င-၁၈) မြို့ပြစီမံကိန်းများ (Spatial Planning)
(င-၁၉) ရေအရင်းအမြစ်စီမံခန့်ခွဲမှု (Water Resources Management)
(င-၂၀) ကမ္ဘာ့ရေစီမံခန့်ခွဲမှုစနစ်များ (Water Systems and Global Change) စသည်တို့ ဖြစ်ပါသည်။ ဘာသာရပ်အများစု သည် ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံတွင် မရှိရုံမက တချို့ဘာသာရပ်များမှာ ကြားပင်မကြားဖူးပါ။
ဗာဂဲန်နီကန်သုတေသနအုပ်စုကြီး (Wageningen Research Centers) အောက်တွင်
(က) အစားအစာလုံခြုံမှု သုတေသနဌာန (Food Safety Research)
(ခ) အစားအစာနှင့်ဇီဝအခြေခံ သုတေသနဌာန (Food and Bio-based Research)
(ဂ) မွေးမြူရေး သုတေသနဌာန (Livestock Research)
(ဃ) ဇီဝမျိုးကွဲ သုတေသနဌာန (Biodiversity Research)
(င) ပင်လယ်ပြင်ဆိုင်ရာ သုတေသနဌာန (Marine Research)
(စ) ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ သုတေသနဌာန (Environmental Research)
(ဆ) အပင်သီးနှံဆိုင်ရာ သုတေသနဌာန (Plant Research)
(ဇ) စီးပွားရေးဆိုင်ရာ သုတေသနဌာန (Economic Research) နှင့်
(ဈ) ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဆိုင်ရာတီထွင်ဖန်တီးမှု ဗဟိုဌာန (Centre for Development and innovation) တို့ရှိပါသည်။
ဗာဂဲန်နီကန်တက္ကသိုလ်တွင် ဘွဲ့ကြိုဘာသာ ၁၉ မျိုး (ဥပမာ- Animal Sciences, Tourism, etc.)၊ မဟာသိပ္ပံနှင့် ပါရဂူဘွဲ့ ဘာသာ ဘွဲ့လွန် ၂၈ မျိုး (ဥပမာ- Sustainable Agriculture, Climate Studies, Food Technology, Organic Agriculture, Water Technology, etc.,) ကို တစ်ကမ္ဘာလုံးမှ ကျောင်း သား၊ ကျောင်းသူ ၂၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့် အပါအဝင် ၂၀၂၁-၂၂ ပညာသင်နှစ်တွင် စုစုပေါင်း (၁၃,၆၇၆) ဦး တက်ရောက် လေ့လာသင်ကြား၊ သုတေ သန ပြုလျက် ရှိပါသည်။ ပြည်တွင်း နှင့်နိုင်ငံတကာမှ ဘွဲ့လွန် (မဟာသိပ္ပံ၊ ပါရဂူဘွဲ့သင်တန်း ကျောင်း သား /သူ ၇၇၇၂-ဦး) ရှိပါသည်။
ဘွဲ့ကြိုနှင့် ဘွဲ့လွန် ကျောင်းသားအချိုးမှာ (၅၀%) တစ်ဝက်ခန့်စီ ရှိပါသည်။
သို့မှသာ သုတေသန အခြေပြု တက္ကသိုလ် (Research - based University) ဖြစ်မြောက်ပါမည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စာရင်းဇယား အရ တက္ကသိုလ်တစ်နှစ်ဝင်ငွေ (€ 635 million) ယူရို ၆၃၅ သန်း ရရှိပါသည်။ တက္ကသိုလ်နှင့် သုတေသန ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ထား၍ ဝက်ဂန်နင်ဂန် သုတေသနဌာနမှ အစားအ သောက်နှင့် ဇီဝအခြေခံ သုတေသန (Food and Bio-based Research)၊ တိရစ္ဆာန်မွေးမြူရေးနှင့် ကုသရေးသုတေသန (Livestock and Veterinary Research)၊ ပတ်ဝန်း ကျင်ဆိုင်ရာ သုတေသန (Environ-mental Research)၊ သီးနှံပင်ဆိုင်ရာ သုတေသန (Plant Re-search)၊ စီးပွားရေးဆိုင်ရာ သုတေ သနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၊ တီထွင်မှုဌာန (Economic and Centre for Development Innovation) တို့က တက္ကသိုလ် သင်ကြားရေးနှင့် အချိုးညီညီ လုပ်ဆောင်လျက် ရှိနေပါ သည်။
ဗာဂဲန်နီကန် တက္ကသိုလ်မှ ကျွန် တော်တို့ ဆရာကြီး ဦးကျော်သောင်း (ယခုကွယ်လွန်သွားပါပြီ) က မြေ ဆီလွှာသိပ္ပံဘွဲ့လွန်ဒီပလိုမာနှင့် စိုက် ပျိုးရေးသုတေသနဌာနမှ ညွန်ကြား ရေးမှူးချုပ် ဒေါက်တာ နိုင်ကြည်ဝင်း၏ သမီး မမိုးမိုးကြည်ဝင်း နှင့် မြန်မာ အမျိုးသား တစ်ဦး က မဟာစိုက်ပျိုးရေးသိပ္ပံ ဘွဲ့ရရှိခဲ့ပါသည်။ ဗာဂဲန်နီကန် တက္ကသိုလ်တွင် ကျွန် တော်တို့ အိမ်နီးချင်း အာဆီယံနိုင် ငံများမှ ဘယ်နှစ်ယောက် (ရာဂဏန်း၊ ထောင်ဂဏန်း) မဟာသိပ္ပံ၊ ပါရဂူဘွဲ့
ရလာခဲ့မှန်း မသိပါ။
ဤတက္ကသိုလ်မှ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံ အတွက် အတုယူစရာများ(Lessons-Learned from WUR)
(၁) သူတို့ပုံစံမျိုး ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံ ရေဆင်းနယ်မြေတွင် စုပေါင်းလုပ်ဆောင်၍ မရ ဘူးလား? ဖွဲ့စည်းပုံအရ ပါချုပ်/ညွန်ချုပ် များ အသီးသီးရှိသော်လည်း ကျောင်းသားက မိမိတက် ရောက် လိုသော ဘာသာရပ်ကို (Cross-Enrollment) ကြိုက်ရာ တက္ကသိုလ် များတွင် မှတ်ပုံတင် တက်ရောက်ခွင့် ရှိစေမှု (Cluster-Models, Not Merger-Models)
(၂) တက္ကသိုလ်နှင့် သုတေသနဌာနများမှ ဘာသာရပ် ပညာရှင်များ ပေါင်းစည်းအဖွဲ့ဖွဲ့ (Subject matter Working Group e.g. Soil Science, Weed Science, Food Science) ပြုလုပ်၍ သင်ကြားရေးဘက်က မိမိအလုပ်၏ အနည်းဆုံး ၂၀-ရာခိုင်နှုန်း သုတေသန ဘက် သွား သုတေသနပြု၊ သုတေသနဘက်က ပညာရှင်များက အနည်းဆုံး ၂၀-ရာခိုင် နှုန်း စာသင်ပေး ရန် လိုအပ်ပေးမှု (80%-20% Research and Teaching or Vice Versa)
(၃) ပုဂ္ဂလိက ကုပ္မဏီများ ဥပမာ - မြန်မာဩဘာ၊ နယ်သာလန် များနီမျိုးစေ့ (East-West Seed)၊ အစာစပ်စက်ရုံများ (De Haus)၊ သစ်စက်များ (Timber Mills၊ ဆန်စက်များမှ ကုပ္မဏီရုံးခွဲများဖွင့် နောက်ဆုံးနှစ်၊ ဘွဲ့လွန်ကျောင်းသား/ကျောင်းသူများ အတွက် လုပ်ငန်းခွင် သင်တန်းများ (Internship Trainig)၊ ရှာဖွေဖေါ်ထုတ်လိုသော သုတေသန (Problem-based Research/Projects) ပရိုဂျက်များ ပူးတွဲလုပ်ဆောင်ပေးခြင်း (Joint Collaborations)
(၄) တက္ကသိုလ်၊ သုတေသနဌာန အားလုံးတို့အတွက် လိုအပ်လျှက်ရှိသော ဘာသာရပ်များ ဥပမာ - မိုးလေဝသပညာ (Meteorology/Climatology)၊ စာရင်းအင်းပညာ (Statistics)၊ ဘူမိဗေဒ (Geology)၊ ဇီဝဓာတုဗေဒ (Biochemistry)၊ ခရီးသွားပညာများ (Tourism; Ecotourism, Agrotourism, EnvironmentalTourism)၊ သီးနှံ သစ်တော ရောနှော စိုက်ပျိုးခြင်းပညာ (Agroforestry) စသည့် ဘာသာရပ် ကျွမ်းကျင် ပညာရှင် များ ရှိသည့် ဝန်ကြီးဌာန များ၊ ပြင်ပ ပညာရှင်များ၊ အငြိမ်းစားပညာရှင်များ နှင့် ပေါင်းစပ်ညှိနှိုင်းပေးခြင်း (Multi-Disciplinary Integration)
(၅) ဧည့်ပါမောက္ခ/ဂုဏ်ထူးဆောင်ပါမောက္ခများ (Visiting Professors/Professors Emeritus) များ ဖန်တီးခန့်အပ်ပြီး အတွေ့အကြုံရှိသော ကျွမ်းကျင်၊ အငြိမ်းစား ပညာရှင်များ ထံမှ ပြင်ပပို့ချချက် (Guest lectures) များထည့် သွင်းပေးခြင်းဖြင့် ကျောင်းနေစဉ်ကတဲက ဗဟုသုတများစွာ ကြွယ်ဝသွားပြီး ၂၁-ရာစုကျွမ်းကျင်မှုများ (21st Century Skills) စွာ ရရှိခြင်း၊ အလုပ်အကိုင်အတွက်အဆင်သင့်ဖြစ်နေခြင်း (Career Readiness/Job Oriented Learning/Employability Approach)စသည်ဖြင့် အနာဂါတ် ကာလ လာရောက် သင်ယူကြမည့် ခေါင်း ဆောင်လောင်း မျိုးဆက်သစ် လူ ငယ်များ အတွက် အထောက် အကူဖြစ်စေ ပါလိမ့်မည်။
ကျွန်တော်တို့ ခြေလှမ်းပေါင်းများစွာ အပြေးလိုက်ရပါဦးမည်။ စိတ် ဓာတ် ကျစရာမလိုပါ။ နောင်တစ်ချိန် ဟို အရင် ၁၉၆၂-ခုနှစ်မတိုင်မီ ထိုင်း၊ မလေးရှားမှ ကျောင်းသားများ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် သို့ လာရောက်သင်ကြားခဲ့ရသလို ပြန်ဖြစ်အောင် ကျွန်တော်တို့ ကြိုးစားရပါမည်။ တစ်ဦးတယောက်အားနှင့် ယူသော်မရ၊ စုပေါင်းအားနှင့် ယူပါက မလွဲ မသွေရောက်ရှိလာပါမည်။ ကျန်နိုင်ငံများမှ စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေး တက္ကသိုလ်များ အကြောင်း ဆက်
လက်ရေးသားပါမည်။
ဒေါက်တာမျိုးကြွယ်