စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးပညာနှင့် နိုင်ငံတကာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး တက္ကသိုလ်များ (အပိုင်း-၃၉)

(ယခင်အပတ်မှအဆက်)

Comparative Analysis: Establishing a New Agricultural University Versus a Faculty of Agriculture Within an Existing University   

ထပ်မံပြီး စာရေးသူကြုံတွေ့ခဲ့ရသော နိုင်ငံတကာစိုက်ပျိုးမွေးမြူ ရေးတက္ကသိုလ် များနှင့်စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး မဟာဌာနများ/စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးကောလိပ်များ ကောင်းကျိုး၊ ဆိုးပြစ် နှိုင်းယှဉ်မှုများကို ဆွေးနွေးပါမည်။

စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဆိုင်ရာ အဆင့်မြင့်ပညာသင်တက္ကသိုလ်/ကောလိပ်အသစ်တစ်ခုကို တည်ထောင်ရန်အတွက် အဓိကပုံစံနှစ်မျိုးကို နှိုင်းယှဉ်သုံးသပ်ဆွေးနွေးပါမည်။ သီးသန့် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတက္ကသိုလ်တစ်ခု ဖန်တီးခြင်းနှင့် ရှိပြီးသားပြည့်စုံသော တက္ကသိုလ်တစ်ခုအတွင်း စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးမဟာဌာန သို့မဟုတ် ကောလိပ်အသစ် တစ်ခုကို ပေါင်းစည်းခြင်းတို့ ဖြစ်ပါသည်။ ပညာရေး၊ ငွေကြေးနှင့် မဟာဗျူဟာမြောက် ထည့်သွင်းစဉ်းစားချက်များပေါ် အခြေခံ၍ သုံးသပ်ချက်အရ သီးသန့်တည်ထောင်သော ပုံစံသည် တစ်ခုတည်းသော အာရုံစိုက်မှုနှင့် သီအိုရီအရ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို ပေးစွမ်း နိုင်သော်လည်း ယင်းသည် ဘာသာစုံသင်ကြားမှု အခက်အခဲရှိနိုင်ခြင်း၊ ငွေကြေး အရ အကုန်အကျများခြင်းနှင့် ပညာရေးအရ အထီးကျန်နိုင်သော လုပ်ဆောင်ချက်တစ်ခု (Leading to stand-alone university) ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ 

သီးသန့်တက္ကသိုလ် (Stand-alone university) ၏အဓိပ္ပာယ်မှာ ဘာသာရပ်/ဘာသာ စိတ်တစ်ခုကို တက္ကသိုလ်ကြီးများနှင့်တွဲဖက် သင်ကြားသုတေသနပြုခြင်း မဟုတ်ဘဲ ဘာသာရပ်ဆိုင်ရာသီးခြားတက္ကသိုလ် တည် ထောင်ခြင်းစနစ်ဖြစ်ပါသည်။ (Refers to an institution that is not affiliated with a larger university system and can award its own degrees. It is also known as an "Independent Institution" and may not be part of a university or college affiliation) 

၁၉၆၄-ခုနှစ် မတိုင်မီက အရှေ့တောင်အာရှတွင် နာမည်ကြီးနေသော ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကြီး၏ မဟာဌာနများ (Faculty Systems in Comprehensive University) ကို သီးခြား ခွဲထွက်စေလျက် ဆေးတက္ကသိုလ်-၁ (ယခင် - Institute of Medicine-1/ ယခု University of Medicine-1) စီးပွားရေးတက္ကသိုလ်(Institute of Economics) စိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ် (ယခင် Institute of Agriculture ယခု Yezin Agricultural University) စသည်ဖြင့် ခွဲထုတ်လိုက်သဖြင့် ကျောင်းသားဦးရေ ၂၀၀၀-၂၅၀၀ လောက်ပဲ ရှိသော တက္ကသိုလ် ကျောင်းသေးသေးလေးတွေဖြစ်ကုန်ပါသည်။

ဘာသာရပ်စုံသင်တက္ကသိုလ်ကြီး (Comprehensive University – Multi-Disciplinary Approach) ဆိုသည်မှာ ပေါင်းစည်းထားသည့် မဟာဌာနများ (အမေရိက တွင်-ကောလိပ်- College of Agriculture ဟူ၍ခေါ်ပါသည်) ပုံစံသည် ရှိပြီး သား အခြေခံ အဆောက်အအုံများကို အသုံးချ ခြင်း၊ အရေးကြီးသော ကဏ္ဍစုံ ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်မှုကို ဦးတည် မြှင့်တင်ခြင်းနှင့် သိသိသာသာ ကြီးမားသော ငွေကြေးနှင့် အုပ်ချုပ်ရေး ဆိုင်ရာ ဝန်ထုပ် ဝန်ပိုးများကို လျှော့ချပေးနိုင်ပါသည်။ ဥပမာ - အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ မြေယာ ထောက်ပံ့ကြေးယူ တက္ကသိုလ်စနစ် (Land-Grant University Systems)

ယင်းသုံးသပ်ချက်အရ ပေါင်းစည်းထားသည့်ပုံစံသည် နေရာသစ်အများစုအတွက် ပိုမို ကောင်းမွန်သော မဟာဗျူဟာမြောက် ရွေးချယ်မှုဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြပါသည်။ ဤစနစ် သည် အနာဂတ်အတွက် အသင့်ရှိသော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးပညာရှင်အင်အားကို ဖြည့် တင်းပေးရန်နှင့် ၂၁ ရာစု၏ လိုအပ်သော ပညာရပ်ဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုများကို ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းရန် အတွက် ပညာရေးအရ ခိုင်ခံ့သည့် မူဘောင်ကို ပေးစွမ်းနိုင်ပါသည်။ နောက်ဆုံးအကြံပြုချက်မှာ သီးသန့်တည်ထောင်ထားသောအဆင့်မြင့်ပညာသင် ကျောင်း များ၏ အထူးပြုပြီး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု အများအပြားလိုအပ်သော သဘောသဘာဝကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်သည့် ထူးခြားသော အခြေအနေများ၊ အထူးသဖြင့် ကြီးမားပြီး ရည်ရွယ်ထားသော ရန်ပုံငွေများစွာ မရှိပါက ပေါင်း စည်းထားသည့် ဌာနပုံစံကို လက်ခံကျင့်သုံးရန် ဖြစ်ပါသည်။

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးကဏ္ဍသည် ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု၊ သယံဇာတ ရှားပါးမှုနှင့် တိုးပွားလာသော လူဦးရေအတွက် စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးကို အာမခံနိုင်ရန် လိုအပ်ချက်ကဲ့သို့သော စိန်ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်နေရသော အရေးပါသည့် အခြေအနေ ဖြစ်ပါသည်။ ဤလိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းရန်အတွက် ဤနယ်ပယ်များသည် ဇီဝနည်းပညာ (Bio-technology)၊ အချက်အလက်သုံးသပ်ချက်/စစ်ဆေးချက် (Data Analysis) နှင့် ရေရှည်တည်တံ့သော အလေ့အကျင့်များ (Sustainable Practices) ကဲ့သို့သော နယ်ပယ် များတွင် အဆင့်မြင့်ကျွမ်းကျင်မှုများဖြင့် ပြည့်စုံသော ခေါင်းဆောင် များ/မူဝါဒချမှတ်သူ များနှင့် ပညာရှင်မျိုးဆက်သစ်များ လိုအပ်ပါသည်။ သမိုင်းကြောင်း အရ စိုက်ပျိုးမွေးမြူ  ပညာရေးသည် အခြေခံကျသော၊ လက်တွေ့လေ့ကျင့်မှုမှသည် နိုင်ငံအားလုံး၏ အစား အစာ၊ လောင်စာဆီနှင့် အမျှင်ဓာတ်/အဝတ်အထည် (Fibre) ဖူလုံရေးအတွက် မရှိမဖြစ် လိုအပ်သော ဘက်စုံပါဝင်သည့် ဘာသာရပ်တစ်ခုအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲတိုးတက်လာခဲ့ ပါသည်။ 

ဤဆောင်းပါးသည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတွင် အဆင့်မြင့်ပညာရေးပေးရန်အတွက် ထူးခြားသော စီမံခန့်ခွဲမှုပုံစံနှစ်မျိုးကို နှိုင်းယှဉ်သုံးသပ်ထားပါသည်။ 

ပထမပုံစံမှာ သီးသန့်၊ လွတ်လပ်သော တက္ကသိုလ်/အဖွဲ့အစည်းအသစ်တစ်ခု (State Agricultural University - SAU) တည်ထောင်ခြင်း ဖြစ်သည်။ နမူနာ - အိန္ဒိယနိုင်ငံ 

ဒုတိယပုံစံမှာ ရှိပြီးသား ပြည့်စုံသောတက္ကသိုလ်တစ်ခု၏ မူဘောင်အတွင်း စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဆိုင်ရာ သိပ္ပံဘာသာရပ်များအတွက် ရည်ရွယ်ထားသော မဟာဌာန (သို့မဟုတ်) ကောလိပ်အသစ်တစ်ခု (Faculty of Agriculture/College of Agriculture) ကို တည်ထောင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ရည်ရွယ်ချက်မှာ နေရာအသစ်တစ်ခုအတွက် အထိရောက်ဆုံးနှင့် ရေရှည်တည်တံ့သော လမ်းကြောင်းကို ဆုံးဖြတ်နိုင်ရန်အတွက် ဤပုံစံနှစ်မျိုးကို ပြည့်စုံစွာနှင့် သတင်းအချက်အလက် (data) အခြေခံ၍ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ရန်ဖြစ်ပါသည်။ နမူနာ - စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးမဟာဌာနပုံစံ - ဩစတေးလျ၊ ဂျပန်၊ ထိုင်းနိုင်ငံများ။ စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေးကောလိပ်ပုံစံ - အမေရိကန်၊ တောင်ကိုရီးယား၊  ဖိလစ်ပိုင်နိုင်ငံများ

စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဆိုင်ရာအဆင့်မြင့်ပညာရေး၏ အခြေခံပုံစံများ

(က) သီးသန့်စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတက္ကသိုလ်ပုံစံ

သီးသန့်စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတက္ကသိုလ်ဆိုသည်မှာ စိုက်ပျိုးမွေးမြူ ရေးဆိုင်ရာ သိပ္ပံဘာသာရပ်များနှင့် ဆက်စပ်နယ်ပယ်များပေါ်တွင်သာ သီးသန့် အာရုံစိုက်ထားသည့် တက္ကသိုလ်တစ်ခုပုံစံ ဖြစ်ပါသည်။ ဤ တက္ကသိုလ်များကို အခြားပညာရေး ဘာသာရပ်များနှင့် ရောနှောမထားဘဲ စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးကဏ္ဍကို တိုက်ရိုက်အကျိုးပြုရန် ရည်ရွယ်၍ တည်ထောင် ထားပါသည်။ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းများသည် အခြေခံကျသော၊ အစောပိုင်း အဆင့် အစီအစဉ်များနှင့် ပိုမိုအဆင့်မြင့်သော ဘွဲ့ဒီဂရီများ နှစ်ခုလုံးကို ပေးစွမ်းနိုင်ပြီး အထူးပြု သင်ကြား လေ့ရှိပါသည်။ သုတေသနခြံများနှင့် ဓာတ်ခွဲခန်းများ အပါအဝင် အဆောက် အဦ၊ ဓာတ်ခွဲခန်း စသည့် အခြေခံအဆောက်အအုံများသည် စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူ ပညာရပ်/ အဖွဲ့အစည်းများ၏ အဓိကရည်ရွယ် ချက်အတွက်သာ သီးသန့် ရည်စူး ဆောက်လုပ်ထား သောစနစ်ဖြစ်ပါသည် ။   

(က-၁) အားသာချက်များ

ဤပုံစံ/စနစ် (This Model) ၏ အဓိကအားသာချက်မှာ ဘာသာရပ်တစ်ခုတည်း အာရုံ စူးစိုက်မှုရှိသော အမှတ်အသားဖြစ်ပါသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတက္ကသိုလ် အသစ်တစ်ခုသည် ကြီးမားသော မိခင်တက္ကသိုလ်အဟောင်း/အဖွဲ့အစည်း၏ လွှမ်းမိုးမှုမရှိဘဲ ခိုင်မာပြီး စည်းလုံးသော ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ၎င်း၏ ရည်ရွယ်ချက်အပေါ် နက်ရှိုင်းသော ကတိကဝတ်၊ ဆောင်ရွက်ချက်ကို ထူထောင်နိုင်ပါသည်။ ဤတစ်ခု တည်း သော အာရုံစိုက်မှုသည် တက္ကသိုလ်အား ၎င်း၏ သင်ရိုးညွှန်းတမ်းနှင့် သုတေသန ဦးစား ပေးမှု များကို ဒေသတွင်း စက်မှု၊ စိုက်ပျိုးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ လိုအပ်ချက်များအတွက် ဒီဇိုင်း ဆွဲရန်နှင့် လျင်မြန်စွာ အဆင့်မြှင့်တင်ရန် ခွင့်ပြုသောကြောင့် မြင့်မား သော ပညာရေး ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါသည်။ ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင် လွတ်လပ်ခွင့်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်သည့် ဤစနစ် အရ ခိုင်မာသော လူမှုအသိုက်အဝန်း ဆက်စပ်မှုများနှင့် အဖွဲ့ အစည်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သိက္ခာ ကိုလည်း မြှင့်တင်ပေးနိုင်သည် ။ ထို့အပြင်၊ ဓာတ်ခွဲခန်းများမှ စိုက်ပျိုးရေးခြံများအထိ အခြေခံအဆောက်အအုံများနှင့် အရင်းအမြစ်အားလုံးသည် စိုက်ပျိုး မွေးမြူ ရေး ပညာရပ် များအတွက် သီးသန့်ရည်စူး ထားပါသည်၊ ၎င်းသည် ဉာဏ်ရည်တု (AI) နှင့် အချက်အ လက်များ (Big Data) သုံးသပ်ချက်များကဲ့သို့သော ခေတ်ပေါ်နယ်ပယ်များတွင် ခေတ်မီ ဆန်းသစ်သော သုတေသနလုပ်ငန်းများကို ဖော်ဆောင်ရာတွင် အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါသည်။ 
 
(က-၂) အားနည်းချက်များ

အားသာချက်များရှိသော်လည်း ဤပုံစံသည် သိသာထင်ရှားသည့် အားနည်းချက်များ၊ အထူးသဖြင့် ၎င်း၏ ကြီးမားသော ငွေကြေး ကုန်ကျမှု ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကို ရင်ဆိုင်ရနိုင် ပါသည်။ တက္ကသိုလ်အသစ်တစ်ခု တည်ထောင်ခြင်း၏ ကုန်ကျစရိတ်သည် ကြီးမားပြီး၊ ကနဦး တည်ထောင်မှုအတွက် ငွေကြေး တန်ဖိုးကျပ်ရာပေါင်းများစွာမှ သန်းပေါင်း များ စွာအထိ ကုန်ကျနိုင်ပြီး၊ ထို့နောက် စာသင်ခန်းများနှင့် ဓာတ်ခွဲခန်းများကဲ့သို့  အခြေခံ အဆောက်အအုံများတွင် ကျပ်ငွေသန်းပေါင်းများစွာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများ လိုအပ်ပါသည်။ အဖွဲ့အစည်းအသစ်တစ်ခုသည် ကျောင်းအပ်နှံမှု လျော့ကျခြင်းနှင့် ပြင်းထန်သော ပြိုင် ဆိုင်မှုတို့ကြောင့် "အခြေအနေ ဆိုးရွားလာခြင်း" ကို ရင်ဆိုင်နေရသော အဆင့်မြင့် ပညာ ရေး နယ်ပယ်သို့ ဝင်ရောက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ငွေကြေးတည်တံ့ခိုင်မာမှုမှာ အဓိကစိန်ခေါ်မှု တစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ကနဦး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုအပြင်၊ သီးသန့်အဖွဲ့အစည်းများသည် လည်ပတ် မှုနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အထွေထွေကုန်ကျစရိတ်များ၏ ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးအပြည့် အစုံကို ရင်ဆိုင်ရသည်။ သုတေသနအသားပေးတက္ကသိုလ်များအနေဖြင့် ၎င်းတို့၏ လုပ်ငန်းများ ကို ထောက်ပံ့ရန်အတွက် ကြီးမားသော အခြေခံအဆောက်အအုံနှင့် အုပ်ချုပ်ရေး (F&A – Facilities and Administrative) ကုန်ကျစရိတ်များကို ကျခံရနိုင်ပါသည်။ ၎င်းသည် အစိုး ရထောက်ပံ့ကြေးများမှ အပြည့်အဝပြန်လည်ရရှိရန် ခက်ခဲနိုင်သော ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးဖြစ် သည်။ ဤငွေကြေးဖိအားသည် အစိုးရရန်ပုံငွေအပေါ် မှီခိုမှုကြောင့် ပိုမိုဆိုးရွားနိုင်ပြီး၊ ရန်ပုံငွေအများစုကို လစာများအတွက် ဦးစားပေးခွဲဝေပေးခြင်းကြောင့် သင်ရိုးညွှန်း တမ်းများနှင့် အခြေခံအဆောက်အအုံများကို မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော ခေတ်မီအောင် လုပ်ဆောင်ရန် ရန်ပုံငွေ အကန့်အသတ်ဖြစ်စေသည် ။   

မူလအစမှ အသစ်တည်ထောင်ထားခြင်းဆောင်ရွက်သော တက္ကသိုလ်တစ်ခုသည် ပညာရေးနှင့် ပညာရှင်ဆိုင်ရာ အထီးကျန်မှု (Isolation) အန္တရာယ်ကိုလည်း ရင်ဆိုင်ရနိုင်ပါသည်။သီးသန့်အာရုံစိုက်မှုသည် ခေတ်သစ်စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး၏ရှုပ်ထွေးသော စိန်ခေါ်မှုများကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် လိုအပ်သည့် ကဏ္ဍစုံပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို အဟန့်အတား ဖြစ်စေသော "သီးခြားခွဲထားခြင်း (Standalone Institutions)" သို့ ဦးတည်နိုင်ပါသည် ။ ဤကွဲပြားမှုသည် အဖွဲ့အစည်းနှင့် သက်ဆိုင်ရာ စက်မှုလုပ်ငန်း မိတ်ဖက် များ၊ အစိုးရ အေဂျင်စီများ၊ ပုဂ္ဂလိကလုပ်ငန်းများအကြားတွင် အဆက်အသွယ် ပြတ်တောက်စေနိုင်ပြီး ဘက်စုံပညာရပ်များပါဝင်သည့် ကျွမ်းကျင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပညာရှင်အင်အား အတွက် ကျောင်းသား/သူများကို လေ့ကျင့်ပေး
နိုင်စွမ်းကို ထိခိုက်စေနိုင်ပါသည် ။  

(ခ) ရှိပြီးသားတက္ကသိုလ်တစ်ခုတွင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးမဟာဌာနကောလိပ် ပုံစံတိုးချဲ့ခြင်း

ဤပုံစံသည် စိုက်ပျိုးရေး မဟာဌာန သို့မဟုတ် ကောလိပ်အသစ်တစ်ခုကို ရှိပြီး သား ဥပမာ - မြန်မာနိုင်ငံဆိုလျှင် ပြည်နယ်/တိုင်းဒေသကြီး အတွင်းရှိ နာမည်ရ၊ ပြည့်စုံသော တက္ကသိုလ်တစ်ခု၏ ပညာရေး နှင့်အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ မူဘောင်အတွင်းသို့ ပေါင်းစည်း ပေးခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဤစနစ်သည် သမိုင်းကြောင်းအရ ဥပမာ -  အမေရိကန် မြေငှားတက္ကသိုလ်စနစ် (U.S. Land-grant System) တွင် အခြေခံထားပြီး၊ သင်ကြား ခြင်း၊ သုတေသနနှင့် တောင်သူ/လူမှုအကျိုးပြုလုပ်ငန်းဟူသည့် ရည်မှန်းချက် သုံးရပ် (Teaching, Research and Extension) ပေါ်တွင် လည်ပတ်နေပါသည်။ ဥပမာ - အမေ ရိကန် တက္ကသိုလ်များတွင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဆိုင်ရာ ဌာန/ယူနစ်အသစ်ကို စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေး သိပ္ပံနှင့်သဘာဝအရင်းအမြစ်ကောလိပ် (College of Agricultural Sciences and Natural Resources - CASNR) ဟု မကြာခဏ ခေါ်ဝေါ်လေ့ရှိပြီး၊ မိခင် တက္ကသိုလ် အဖွဲ့အစည်း၏ ရှိပြီးသား နာမည်ဂုဏ်သတင်း၊ အခြေခံအဆောက်အဦနှင့် အဆင့်မြင့် ပညာရေး ကွန်ရက်တို့မှ အကျိုးအမြတ် များစွာရရှိနိုင်ပါသည်။  

(ခ-၁) အားသာချက်များ

ဤပုံစံ၏ အရေးအကြီးဆုံး အားသာချက်မှာ ၎င်းပေးစွမ်းနိုင်သော ကြီးမားသည့် ငွေကြေးနှင့် အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ထိရောက်မှုပင် ဖြစ်သည်။ မိခင်တက္ကသိုလ်၏ ရှိပြီးသား အခြေခံ အဆောက်အအုံများဖြစ်သော အုပ်ချုပ်ရေး၊ စာကြည့်တိုက်များ(Libraries)၊ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ/အိုင်တီ (ICT Services) နှင့် ကျောင်းသား ဝန်ဆောင်မှုများ (Student services) ကို အသုံးချခြင်းဖြင့် ဌာနအသစ်သည် အစကနေ ကျောင်းဝင်း အ သစ် (New campus) တစ်ခု တည်ဆောက်ခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော ကြီးမားသည့် ရင်းနှီး မြှုပ်နှံမှုနှင့် လည်ပတ်မှုကုန်ကျစရိတ်များကို ရှောင်ရှားနိုင်သည်။ ၎င်းသည် ကနဦး တည်ထောင်မှုကုန်ကျစရိတ်များကို သိသိသာသာ လျှော့ချပေးပြီး အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အထွေထွေဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကို အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံးသို့ ခွဲဝေပေးသည်။ ၎င်းသည် လုပ်ငန်းသစ်ကို ပိုမိုငွေကြေးခိုင်မာစေပြီး ရေရှည်တည်တံ့စေသည် ။   

ထို့အပြင်ဤပုံစံသည်ကဏ္ဍ/ပညာရပ်ပေါင်းစုံ (Multidisciplinary/ Comprehensive Approach) ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရန်အတွက် နှိုင်းယှဉ်၍မရသော အခွင့်အလမ်းများကို ပေးနိုင်ပါသည်။ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဌာနအသစ်သည် ပတ်ဝန်းကျင်၊ ပညာရေး၊ စီးပွားရေး၊ ဆက်သွယ်ရေး၊ ဇီဝဓာတုဗေဒနှင့် အင်ဂျင်နီယာဌာနများကဲ့သို့သော အခြားဌာနများနှင့် ချောမွေ့စွာ အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်နိုင်သည့် ကြွယ်ဝသောပညာရေးစနစ်ထဲသို့ ချက်ချင်း ဝင်ရောက် ပေါင်းစည်းသွားသည်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် စားနပ်ရိက္ခာ ဖူလုံရေး ကဲ့သို့ သော ခေတ်သစ်စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးပြဿနာများသည် ရှုပ်ထွေးပြီး ဘက်စုံချဉ်းကပ်မှု လိုအပ်သည်။ ဤပုံစံသည် ပညာရပ်/ဘာသာရပ်ပေါင်းစုံ အယူအဆများ အပြန်အလှန်  ဖလှယ်ရန်နှင့် ပူးပေါင်း၍ ကဏ္ဍစုံသုတေသနလုပ်ငန်းများအတွက် အကောင်းဆုံးပတ်ဝန်းကျင်ကို ပေးစွမ်းနိုင်ပါသည် ။   

ကျောင်းသား/သူများအတွက်လည်း အလားတူ အရေးပါသော အကျိုးကျေးဇူးများ ရှိ ပါသည်။ ၎င်းတို့သည် သီးသန့် စိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်တစ်ခုတွင် ပုံမှန်အားဖြင့် မရရှိ နိုင်သော ရူပဗေဒ၊ သင်္ချာ အခြေခံမိုးလေဝသပညာ (Meteorology) နှင့် ရှုခင်းဗိသုကာ ပညာ (Landscape Architecture) ကဲ့သို့သော ပိုမို ကျယ်ပြန့်သည့် ပညာရေးဆိုင်ရာ အဓိကဘာသာများ (Majors)၊ သာမန်ဘာသာများ (Minors) နှင့် ရွေးချယ်နိုင်သော (Elective) ဘာသာရပ်များကို ရရှိနိုင်သည် ။ ဤသည်မှာ ပိုမိုပြည့်စုံပြီး ပြောင်းလွယ် ပြင်လွယ်ရှိသော ပညာရေး အတွေ့ အကြုံကို ပေးနိုင်ပါသည်။ ဆရာ/ဆရာမများလည်း  ပညာရေးဆိုင်ရာ လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် အလုပ် အာမခံချက်တို့ကို ပေးစွမ်းနိုင်သော အဖွဲ့ အစည်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အကာအကွယ် များနှင့် ရာထူး တိုးမြှင့်မှုများမှ အကျိုးအမြတ် ရရှိနိုင်သည်၊ ၎င်းသည် ငွေကြေးအကြပ်အတည်း ကြုံနေသော သီးသန့်အဖွဲ့ အစည်းအသစ်တစ်ခုအနေဖြင့် ပေးစွမ်းနိုင်စွမ်း မရှိနိုင်သော အရာများ ဖြစ်သည် ။  

(ခ-၂) အားနည်းချက်များ

ဌာနအသစ်တစ်ခုအတွက်အဓိကစိန်ခေါ်မှုမှာအဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် အကန့်အသတ်ဖြစ်သွားနိုင်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ဆရာ/ဆရာမများသည် ၎င်းတို့၏ ဘာသာ ရပ်များနှင့် သုတေသနအပေါ် ပညာရေးဆိုင်ရာ လွတ်လပ်ခွင့်ကို ထိန်းသိမ်းထား သော်လည်း စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး မဟာဌာနသည် ဘတ်ဂျက်ခွဲဝေမှု၊ ဝန်ထမ်းခန့်အပ်မှုနှင့် ပရိုဂရမ်/ဘာသာရပ်အသစ် အတည်ပြုမှုကဲ့သို့သော အဓိကအဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ် ချက်များကို ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းမရှိနိုင်ပေ။ ၎င်းသည် သင်ရိုးညွှန်းတမ်း အဆင့်မြှင့်တင်မှု များကို နှောင့်နှေးစေပြီး ကျောင်းသားများအတွက် အတားအဆီးများ ဖြစ်ပေါ်စေသည့် အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ပွတ်တိုက်မှု/မကျေလည်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။ ဥပမာ - မြန်မာ နိုင်ငံအတွက် ဆိုလျှင် ဝန်ကြီးဌာနခြင်းမတူညီ၍ အခက်အခဲရှိနိုင်ပါသည်။

ပေါင်းစည်းထားသည့်ပုံစံသည် ဌာနအသစ်ကို ရန်ပုံငွေနှင့်အသိအမှတ်ပြုမှုအတွက် အခြား ကောလိပ်များနှင့် ဌာနများနှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရန် လိုအပ်လာပါသည်။ အဆင့်မြင့် ပညာရေး အပေါ် ငွေကြေးဖိအားများ တိုးလာနေချိန်တွင် ဤပြိုင်ဆိုင်မှုသည် ပြင်းထန် နိုင်ပြီး လူသား အရင်းအမြစ်များ ဆုံးရှုံးခြင်း သို့မဟုတ် အထူးပြုဘာသာရပ်များ လျှော့ချ ခြင်းသို့ ဦးတည်သွားနိုင်ပါသည်။နောက်ဆုံးတွင် ဤစနစ်၏ ထူးခြားသော စိုက်ပျိုးမွေးမြူ ရေး ရည်ရွယ်ချက်များသည် ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော အဖွဲ့အစည်းဆိုင်ရာ ဦးစားပေးများကြောင့် လျော့ပါးသွားနိုင်သည်။ ၎င်းသည်တစ်ခုတည်းသော အမှတ် အသားနှင့် ၎င်းအကျိုး ပြုနေသော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး အသိုက်အဝန်းနှင့် တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်မှုကို ရရှိနိုင်ရန် ပိုမို ခက်ခဲစေနိုင်ပါသည်။ စာရေးသူ တို့ ဆရာငယ်ဘဝက စိုက်ပျိုးရေးတက္ကသိုလ်သည် ပညာရေး ဝန်ကြီးဌာန၊ အဆင့်မြင့်ပညာဦးစီးဌာန၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် ရှိနေရာ ဘာသာရပ် အသစ်၊ ဖွဲ့စည်းပုံပြောင်းလဲမှု ဝေးစွ ညွန်ကြားရေးမှူးချုပ်ကိုတောင် တွေ့ရ၊ တင်ပြရဖို့ မလွယ်ကူလှပါ။

စာရေးသူ၏ အတွေးတစ်စ

တဖက်ပါဇယားများအရ  စာရေးသူတို့ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး အခြေခံသောမြန်မာ နိုင်ငံတွင် စိုက်ပျိုး၊မွေးမြူရေးပညာရှင်များစွာလိုအပ်နေပါသေးသည်။စိုက်ပျိုး မွေးမြူရေး လုပ်ငန်းသဘာဝအရ မြို့ကြီးများထက် ကျေးလက်ဒေသများ (Rural Areas) နှင့် နီးစပ် ရပါမည်။ အခြားနိုင်ငံများကဲ့သို့ ဥပမာ - စပါး၊ ပြောင်းဖူး၊ မြေပဲ၊ ပဲစဉ်းငုံ၊ သရက်၊ ခရမ်း ချဉ်သီး၊ နှင်းဆီပန်း စသည်ဖြင့် သီးနှံတစ်ခုထဲကို လုပ်သက်တစ်လျှောက်လုံး တစ်စိုက် မတ်မတ် သင်ကြား၊ သုတေသနပြုနေသူ စိုက်ပျိုးရေးပညာရှင်များမှာလည်း နည်းပါး နေပါသေးသည်။

(က) အိန္ဒိယနိုင်ငံပုံစံ ပြည်နယ်နှင့်တိုင်းများတွင် စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေးတက္ကသိုလ် (New State Agricultural Universities) အသစ်တွေ ဆက်လက်ဖွင့်လှစ်မည်လား? တက္ကသိုလ် အသစ်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်ရန်မှာ ငွေကြေး၊ နေရာအကျယ်အဝန်း၊ လူ့စွမ်းအား အရင်းအမြစ်ကအစ ထည့်တွက်ရပါမည်။

(ခ) ရှိပြီးသားတက္ကသိုလ်များ တွင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးမဟာဌာနအသစ် (New Faculty of Agriculture under Existing Universities) ဖွင့်လှစ်ပြီး ဆရာ/ဆရာမ အင်အား အနည်း ငယ်နှင့် လက်တွေ့တစ်ခန်းစာ ကျောင်းသား/သူ ၄၀-၅၀ ခန့်နှင့် တိုင်းရင်းသားများရှိနေ သော၊ ဝေးလံခေါင်ဖျား ပြည်နယ်အရပ်များမှာ ရှိနေသော တက္ကသိုလ်များမှာ ဖွင့်လှစ် မည်လား?ဥပမာ - ထိုင်း၊ မလေးရှား၊ ဖိလစ်ပိုင် 

(၁၉၈၇-ခုနှစ် စာရေးသူ တို့ မဟာသိပ္ပံ တက်စဉ်က ဩစတေလျနိုင်ငံ၊ ကွင်းစလန် တက္ကသိုလ်၊  စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး မဟာဌာနတွင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဘာသာ တနှစ်ဘွဲ့ကြို ကျောင်းသား/သူ ၅၀-ဦး သာလက်ခံခဲ့ပါသည်။     သို့သော် ဩစတေလျနိုင်ငံရှိ ပြည်နယ်အားလုံးရှိ နာမည်ကြီး တက္ကသိုလ်တိုင်းတွင် စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေး မဟာဌာနရှိပါသည်)

(ဂ) ပုဂ္ဂလိက တက္ကသိုလ်၊ ကောလိပ်များ (Agriculture Subjects in Private Universities) မှာ စိုက်ပျိုး၊ မွေးမြူရေး အဆင့်မြင့် (HE – Higher Education in Agriculture) နှင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပညာ (TVET – Technical and Vocational Education and Training in Agriculture) ဘာသာရပ်များ သင်ကြားလာအောင် အားပေး ကူညီမည်လား?

(ဇယား-၁ ၊ နိုင်ငံတကာတွင် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပညာသင်ကြားပေးနေသော ပုဂ္ဂလိက အဆင့်မြင့်ကျောင်းများကို လေ့လာ နမူနာယူရပါမည်)

(ဃ) စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးသိပ္ပံ (SALI – State Agricultural and Livestock Institute)အချို့တွင်စိုက်ပျိုး၊မွေးမြူရေးကောလိပ်များ(Agricultural College)အဆင့်မြင့်လက်တွေ့ ဦးစားပေးသင်ကျောင်းများ ဖွင့်လှစ်၍ မူလစိုက်ပျိုး မွေးမြူရေး ဒီပလိုမာ (Diploma in Agriculture) လက်မှတ်ရသင်တန်းများအပြင် လက်တွေ့စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဘွဲ့ (Bachelor of Practical Agriculture) အသုံးချသိပ္ပံ - လယ်ယာသီးနှံ၊ ဥယျာဉ်ခြံသီးနှံ၊ မွေးမြူရေး (Bachelor of Applied Science - Agronomy, Horticulture, Animal Husbandry) စသည့် ဘွဲ့အသစ်များ ပေးအပ်မည်လား? ဥပမာ - ဂျာမနီ၊ နယ်သာလန် စသည့် နိုင်ငံများသည် ဤစနစ်ဖြင့် အောင်မြင်နေသောနိုင်ငံများဖြစ်ပါသည်။ ဤစနစ်က စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးဆိုင်ရာ အလုပ်အကိုင်များကို အဓိကဦးစားပေးပါသည်။ (အလုပ်လုပ် ရင်း ကျောင်းတက် စေသောနည်းစနစ်ဖြစ်ပါသည်)။

(င) ကမ္ဘာ့နာမည်ကြီး စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေးတက္ကသိုလ် နယ်သာလန်နိုင်ငံ ဗာဂန်နီကန် သင်ကြား၊သုတေသနတက္ကသိုလ် (WUR – Wageningen University and Research) ကဲ့သို့ ကမ္ဘာနိုင်ငံအများစု သင်ကြားတက်ရောက် နေကြသော စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး ပညာများကို အဝေးမှသင်ကြားပေးသောစနစ် (Distance Education in Agriculture) ဆောင်ရွက် ပေးမည်လား? အနာဂတ်ကာလ နိုင်ငံပိုမိုတိုးတက်ဖွံဖြိုးလာရန် စိုက်ပျိုးမွေးမြူ ရေးပညာများ သင်ကြားပေးရန်စဉ်းစားစီမံစရာတွေများစွာရှိလာလိမ့်မည်ဟူ၍ ဆွေးနွေးလိုက်ရပါသည်။

ဒေါက်တာမျိုးကြွယ်